‘Tussen de 4 en 11 procent veroordelingen is onterecht’
In Nederland zijn, volgens wetenschapsfilosoof Ton Derksen van de Radboud Universiteit Nijmegen, tussen de 4 en 11 procent van de veroordelingen onterecht. Een ‘trend’ die daarbij opvalt, is dat hoe zwaarder het delict, hoe hoger het percentage onterechte veroordelingen is. Onder de relatief kleine vergrijpen, schat Derksen het percentage onterechte veroordelingen op tussen de 4 en 7 procent. Maar bij gevangenen die onterecht tot een levenslange gevangenisstraf zijn veroordeeld, ligt het percentage op zeker 11 procent. Derksen stelt zelfs dat “met een beetje pech” het aantal foute veroordelingen met een levenslange gevangenisstraf op 17 procent ligt.
Hoeveel compensatie ontvang je in Nederland?
Hoe zit het met de compensatie voor mensen die onterecht vast zitten in Nederland? In de regel worden er vergoedingen toegekend van € 100,- per dag in een huis van bewaring en € 130,- voor een dag in een politiecel. Al zitten daar natuurlijk wel zo z’n voorwaarden aan. Zo is er een voorwaarde om in aanmerking te komen voor een schadevergoeding. Dat is dat de zaak eindigt zonder oplegging van straf of maatregel. Of wanneer iemand niet wordt veroordeeld voor een feit waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten.
Maar er zijn natuurlijk ook grote groep mensen die (veel) lagere straffen krijgen dan de tijd die ze in voorlopige hechtenis hebben doorgebracht. Hoe onterecht het ook is, maken deze mensen in dat geval geen aanspraak op een vergoeding voor de tijd die ze hebben gezeten. Dit omdat hun zaak niet is geëindigd zonder oplegging van een straf of maatregel.
Onterecht vast in andere landen
Op naar het buitenland, want daar is het niet veel beter. Zo zijn er in het Verenigd Koninkrijk tussen juni 2019 en maart 2020, 1.336 succesvolle beroepen tegen zowel de beslissingen van de Magistrates’ Courts als tegen de Criminal Division van het Court of Appeal, volgens The University of Law.
En dan hebben we natuurlijk nog de Verenigde Staten. Daar is volgens The High Court tussen 2% en 10% van alle veroordeelde personen in Amerikaanse gevangenissen onschuldig. Sinds 1989 zijn in de VS dan ook 2.666 mensen vrijgesproken. Bewezen onschuldige mensen hebben tot nu toe meer dan 23.950 jaar in de gevangenis gezeten. Jaren die ze nooit meer terug zullen krijgen.
Compensatie in andere landen
De regering van het Verenigd Koninkrijk heeft in augustus dit jaar wat dingen aangepast in de regels rondom compensatie voor mensen die onterecht vast zaten. Onder eerdere richtlijnen zou er namelijk een aftrek gemaakt kunnen worden op basis van ‘bespaarde kosten van levensonderhoud’. Hieronder verstaan we dingen zoals huur- of hypotheekbetalingen die niet gemaakt zijn tijdens het verblijf in de gevangenis van de desbetreffende persoon. Nu staat het maximale schadevergoedingsbedrag, dat op grond van een gerechtelijke dwaling moet worden betaald, op £ 1 miljoen voor een gevangenisstraf van tien jaar of meer. Dit bedrag bedraagt £ 500.000 bij een gevangenisstraf van maximaal tien jaar.
De compensatie in de VS wordt geregeld via de federale compensatiewet. Deze voorziet de desbetreffende persoon van een vergoeding van $ 50.000 per jaar van onrechtmatige opsluiting. De meerderheid van de 35 staten heeft deze schadevergoeding wegens onrechtmatige veroordeling wetten en voorzien in die $ 50.000. In sommige staten is dit zelfs meer.