Wat zijn opdringerige gedachten precies?
Opdringerige gedachten zijn onverwachte en vaak verontrustende ideeën of beelden die schijnbaar uit het niets door je hoofd flitsen. Deze gedachten kunnen expliciet, gewelddadig of zelfs een taboe zijn. Het kan zelfs zo erg worden, dat je aan je eigen karakter gaat twijfelen.
Vaak voorkomende opdringerige gedachten draaien vaak om thema’s als de angst om jezelf of anderen schade toe te brengen. Deze komen voort uit het complexe en soms onvoorspelbare functioneren van de menselijke geest. Hoewel bijna iedereen op een bepaald moment in zijn leven last heeft van opdringerige gedachten, kunnen deze gedachten bij sommigen zo opdringerig worden dat ze zich in hun dagelijks leven gaan bemoeien.
Wat zijn de meest voorkomende soorten opdringerige gedachten?
Gedachten over het beschadigen van anderen
We beginnen gelijk met een van de meest angstaanjagende vormen van opdringerige gedachten. Misschien ben je bijvoorbeeld aan het rijden en denk je er plotseling aan om een voetganger te raken. Of je bent met je partner in de keuken en de gedachte om een mes te pakken en hem of haar iets aan te doen flitst door je hoofd. Zo snel als je de gedachte denkt, is deze verdwenen en je hebt (gelukkig) niemand pijn gedaan.
Voor sommige mensen kunnen deze gedachten zelfs wat vaker voorkomen en verontrustend zijn. Een soort obsessief-compulsieve stoornis (OCD), genaamd schade-OCS, zorgt ervoor dat mensen obsessief deze gedachten hebben.
Gedachten om jezelf pijn te doen
Wanneer het even helemaal slecht met je gaat, hebben veel mensen de gedachte dat ze er een einde aan willen maken. Maar dat is slechts een voorbijgaande gedachte zonder echte bedoeling. Obsessieve gedachten over jezelf schade toebrengen, die specifieker zijn en vaker voorkomen, zijn zeker zorgelijk. Dit houdt in dat je obsessieve gedachten hebt over jezelf pijn doen. Mensen willen er zelf geen einde aanmaken, maar hebben vaak specifieke gedachten of mentale beelden over hoe ze dat zouden kunnen doen. Deze obsessie zou kunnen uitmonden in dwanghandelingen, zoals het vermijden van alles wat ze maar kunnen gebruiken als middel om zichzelf schade toe te brengen.
Gedachten over ‘nachtelijke activiteiten’
Mensen hebben frequente gedachten aan vertier tussen de lakens en deze zijn volkomen natuurlijk. Het komt vaak voor dat mensen deze gedachten volledig uit het niets hebben, en het is niets om je voor te schamen. Maar voor sommige mensen kunnen deze gedachten behoorlijk verontrustend zijn, vooral als het om expliciete scenario’s gaat, waaronder ongewenste handelingen, gewelddadige beelden of moreel ongepaste gedachten. Zoals aangetrokken voelen tot iemand van bij het écht niet kan.
Deze gedachten zijn eerder een gevolg van de neiging van de geest om zich vast te klampen aan bedreigende of taboe-onderwerpen dan dat ze een weerspiegeling zijn van iemands werkelijke wensen. Vaak hebben ze te maken met iets of iemand waar je om geeft.
Trauma’s uit het verleden
Een van de meest opdringerige gedachten is het veel voorkomende posttraumatische stressstoornis (PTSS). Volgens de American Psychiatric Association zal 1 op de 11 mensen in hun leven PTSS krijgen. Ernstige ongelukken, getuige zijn van (terroristische) aanslag, of het overleven van een natuurramp zijn typen traumatische gebeurtenissen die ervoor kunnen zorgen dat je last krijgt van opdringerige gedachten.
Deze onvrijwillige herinneringen, die verband houden met een traumatische gebeurtenis uit het verleden, zorgen ervoor dat het kan lijken alsof je de ervaring opnieuw beleeft. De opdringerige aard van deze gedachten kan zeer ontwrichtend zijn, het dagelijks functioneren beïnvloeden en intense emotionele problemen veroorzaken. Zo kan je last krijgen van flashbacks, nachtmerries of plotselinge en ongewenste herinneringen aan de traumatische gebeurtenis, vaak vergezeld van gevoelens van angst, hulpeloosheid of afgrijzen. Mensen die last hebben van obsessieve gedachten die verband houden met PTSS, zullen proberen dingen te vermijden die deze flashbacks veroorzaken en kunnen daar een aanzienlijk deel van hun tijd en energie aan besteden.
Godslasterlijke gedachten
Godslasterlijke gedachten komen voor bij vrome religieuze mensen. Deze gedachten gaan gepaard met de onvrijwillige verschijning van godslasterlijke ideeën of beelden die iemands religieuze overtuigingen of moraal in twijfel trekken. Ze kunnen botsen met iemands diepgewortelde geloof of spirituele overtuigingen, waardoor hij of zij zich schuldig, bang of beschaamd voelt. Hierbij kan gedacht worden aan gedachten die religieuze figuren in twijfel trekken of beledigen, aan iemands geloof twijfelen of heiligschennis plegen.
Het ervaren van godslasterlijke gedachten duidt niet noodzakelijkerwijs op een gebrek aan religieuze toewijding of persoonlijke integriteit. Eigenlijk komen ze, net als veel opdringerige gedachten, vaak voor omdat het onderwerp van groot belang is voor de persoon. Het is meer een vervorming van de geest dan een weerspiegeling van kernovertuigingen. Dit leidt tot een grote hoeveelheid interne conflicten en stress, waardoor mensen vaak hun morele status of relatie met hun geloofsgemeenschap in twijfel trekken.
Negatieve zelfpraat
Af en toe negatief tegen jezelf praten is normaal. Maar sommige mensen hebben een innerlijke monoloog die herhaaldelijk zelfkritisch of denigrerend is. Het is alsof het individu er geen controle over heeft. Dit aanhoudende mentale gebabbel draait vaak om twijfel aan zichzelf, gevoelens van ontoereikendheid of een hard intern oordeel over iemands capaciteiten, uiterlijk of waarde. Deze opdringerige gedachten kunnen een automatisch en diepgeworteld patroon worden, waardoor iemands perceptie van zichzelf en zijn capaciteiten wordt gekleurd.
Negatieve zelfpraat kan gevoelens van onwaardigheid of mislukking versterken, wat kan leiden tot een verminderd zelfbeeld en meer angst. Deze cyclus kan een self-fulfilling prophecy creëren waarin iemands overtuigingen over zichzelf werkelijkheid worden. Voortdurende blootstelling aan dergelijke schadelijke zelfbeoordelingen kan bijdragen aan stress en depressie, en kan zelfs relaties en professionele prestaties beïnvloeden.
Opdringerige gedachten over de dood
De dood is een onderdeel van het leven. Maar het is een onderdeel van het leven waar veel mensen moeilijk mee kunnen leven. Als er regelmatig gedachten over jouw eigen dood of de dood van een dierbare zijn is dat verontrustend te noemen. Wanneer je je bijvoorbeeld voortdurend zorgen maakt over wat er gebeurt nadat je sterft, of er een leven na de dood is, of dat jouw dood pijnlijk zal zijn. Om hiermee om te gaan, vermijden mensen vaak gesprekken over de dood en gebeurtenissen zoals begrafenissen. De gedachten kunnen intense angst en paniek veroorzaken, en mensen kunnen zichzelf isoleren en zich in een depressie raken.
Paranoïde gedachten
Ook hier geldt dat als het af en toe voorkomt er niet veel aan de hand is. Het is normaal om zo nu en dan paranoïde gedachten te hebben. Als je na wat rationeel nadenken, maar weer beseft dat het waarschijnlijk niet waar is. De gedachte verdwijnt dan en komt nooit meer terug.
Paranoïde, opdringerige gedachten zijn daarentegen repetitief en onvrijwillig en brengen irrationele angsten of vermoedens met zich mee dat ze schade zullen lijden of verraden zullen worden door anderen. Ze kunnen angst en angst veroorzaken en het dagelijks functioneren verstoren. Mensen met opdringerige paranoïde gedachten hebben deze gevoelens heel vaak en zonder reden. Bijvoorbeeld het herhaalde gepieker dat hun eten of drinken vergiftigd wordt.
Paranoïde obsessieve gedachten kunnen een symptoom zijn van een psychische aandoening zoals PTSS. Mensen met deze aandoeningen kunnen vaker en intenser paranoïde opdringerige gedachten ervaren, en kunnen moeite hebben deze te onderscheiden van de werkelijkheid.